Botulinum toksini Clostridium Botulinum adındaki bakteri tarafından üretilen bir proteindir. Kas-sinir bileşkesinde, sinir ucundan asetilkolin denilen, kasa kasılma emrini taşıyan molekülün salınmasını önleyerek, sinirden kasa olan iletimi belli bir süre engeller. Böylece enjekte edildiği kasları bir süreliğine güçsüzleştirir. Clostridium Botulinum bakterisi tarafından salgılanan bu toksin 1980’den beri çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır. Doğru dozlarda kullanıldığında etkin ve güvenli bir ilaçtır.

Botulinum toksinin A ve B tipleri tedavide kullanılmaktadır. Türkiye’de A tipi botulinum toksini içeren iki ilaç vardır ve hastane eczanelerinden alınabilmektedir. Botulinum toksini soğuk zincirle polikliniğe getirilir ve buzdolabının iç kısmında saklanabilir. Bu ilaçlar flakon formunda olup, steril tuzlu su (%0,9 NaCl) belli bir oranda sulandırılarak kullanılır. Sulandırıldıktan sonra 24 saat içerisinde tüketilmelidir.

Hastalıkla ilişkili kaslara veya salgı bezlerine bu konuda yetişmiş ve tecrübeli hekimler tarafından doğru dozlarda ve biçimlerde uygulanmalıdır. Belirli vücut bölgelerinde EMG (elektomiyografi) incelemesi eşliğinde yapılması başarı oranını arttırmaktadır. Doğru bölgelere uygun dozlarda uygulandığında güvenilir ve etkilidir. İlaç yaklaşık iki hafta sonra tam etki gösterir ve sonrasında bu etki kademeli olarak azalır. En az 2-3 ay boyunca %50-90 oranında bir iyileşme beklenebilir. Etki geçici olduğu için Botulinum Toksin enjeksiyonlarının yaklaşık 3-6 ayda bir tekrarlanması gerekir. Vücudun tedaviyi reddetmesini önlemek için enjeksiyonlar arasında en az 3 ay olmalıdır.

İlk olarak göz doktorları tarafından şaşılık tedavisinde kullanılmıştır. Daha sonra nörologlar, distoni gibi aşırı kas kasılmaları ile seyreden hareket bozuklukları hastalarında Botulinum toksinini kullanmaya başladılar.

1. Distoni: Bükücü ve sıçrayıcı hareketlere veya alışılmadık vücut duruşlarına sebep olan istem dışı kasılmalar veya kas spazmları:

• • Servikal distoni (tortikollis): Boyun kas kasılmaları anormal kafa dönüşü, eğme veya bükülmelere neden olur.
  • Blefarospazm: Aşırı göz kırpma veya göz kapağı kapanması yapan spazmlar.
  • Oromandibular distoni: Çene ve ağızda konuşmayı yemeyi engelleyebilen anormal hareketler.
  • Laringeal distoni (spazmodik disfoni): Ses telleri spazmı.
  • Yazıcı krampı gibi el veya kol distonisi.

2. Hemifasiyal spazm: Göz çevresi veya yüzün yarısında ortaya çıkan kas spazmları.
3. Spastisite: Belirli kasların aşırı aktif hale gelip gevşeyememesi, şiddetli kas katılığına ve sertliğine neden olmasıdır. Önemli ölçüde hareket kısıtlılığına yol açar. Serebral palsi, inme, omurilik hasarı veya multipl skleroz gibi çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir.
4. Aşırı terleme veya hiperhidroz: Avuç içi veya koltuk altı bölgelerinde aşırı terleme.
5. Diğer durumlar:

• • Baş, el veya ses titremesi
  • Tikler
  • Parkinson hastalarında görülen tükrük salgısı artışı (siyalore)
  • Kronik migren baş ağrısı

Nadir görülmekle birlikte yan etkileri vardır ve tüm yan etkiler geçicidir. En sık görülen yan etki, göz çevresi enjeksiyonlarında göz kapağında düşme ve nadiren çift görme örneğinde olduğu gibi enjeksiyon bölgesinin yakın çevresinde ortaya çıkan hafif kas güçsüzlüğüdür. Diğer yan etkiler enjeksiyon yerinde ağrı, morarma veya kanama olarak karşımıza çıkabilir. Botulinum Toksin enjeksiyonları deneyimli ve eğitimli doktorlar tarafından gerçekleştirilmelidir.